Wajdaber Haszem elMosze Lemor

Wajdaber Haszem elMosze Lemor: ,,Bóg przemówił do Moszego... wyjaśniając mu". Ten zwrot w przekładzie rabina Sachy Pecarica, który idzie za tradycją żydowską (m.in. Rambam, Ramban, Raszi, Gaon z Wilna),występuje około 80 razy w Torze: w Księgach Szemot, Wajikra, Bemidbar (Tora). Ma on głęboki sens. Używany jest jedynie w stosunku do Moszego choć są dwa wyjątki: 1.W Wajikra/Księga Kapłańska 10,8, gdy Bóg zwrócił się w ten sposób do Aharona po jego milczeniu po śmierci synów Nadawa i Awihu (10,1-3); 2. Jehoszua/Księga Jozuego 20,1, gdzie Bóg powiedział jemu, dane już wcześniej Moszemu, przykazanie dotyczące miast ocalenia. Zwrot ten oznacza, że Bóg, gdy przemówił do Moszego przekazał mu nie tylko prawa, ale również wyjaśnił mu ich różne aspekty. A zatem Bóg objawił Moszemu Torę Pisaną (Tora Pisana) oraz Torę Ustną (Tora Ustna), wyjaśniając mu wszystkie cztery podstawowe zasady interpretacji Tory: pszat, remez, drasz, sod oraz wszystkie szczegóły halachiczne dotyczące przykazań. Na takie właśnie a nie inne rozumienie tego zwrotu wskazują słowa wajdaber (,,powiedział" od słowa dibur) i lemor (,,mówiąc" od słowa amira). W tych słowach zachodzi wyraźna polaryzacja ich znaczeń i wskazują one na dwa aspekty mowy: znaczenie proste, bezpośrednie mowy (dibur od daber) i znaczenie ukryte mowy (amira od amar); słowo wajdaber odnosi się do Tory Pisanej (Tora Szebichtaw), a słowo amira - do Tory Ustnej (Tora Szebealpe). I wynika z tego istotna rola i funkcja nawiasów w Torze Pardes Lauder.

Słowo lemor od słowa amira jest mową łagodniejszą (w przeciwieństwie do słowa wajdaber, które oznacza mowę nakazującą, ostrą; dibur od daber) i oznacza wyjaśnienie. I właśnie w tym słowie lemor są nawiasy, a w nich wyjaśnienie. W Pirke Awot powiedziano: ,,Kto jest mądry? Ten, kto się uczy od każdego człowieka" (4,1). Chodzi tu o chochmę - mądrość. Człowiek mądry to ten, który potrafi zawiesić sąd i spojrzeć na sytuację z wielu punktów widzenia. Nawiasy stanowią właśnie zawieszenie sądu i zdolność przeanalizowania problemu z wielu punktów widzenia. Nawiasy, gdy chodzi o zrozumienie tekstu, ułatwiają odczyt pszat (zob. też midrasz), który uwzględnia halachę (Halacha) i próbuje określić halachę. A halacha jest w nawiasach, żeby uniknąć błędnych halachicznych odczytań. Nawiasy sygnalizują Torę Ustną (Torę Szebealpe) i halachę. Nawiasy są w tych miejscach, gdzie literalne zrozumienie tekstu mogłoby zostać błędnie odczytane. Przykład: Szemot/Księga Wyjścia 21,24, gdzie napisane jest ,,oko za oko" i tłumaczone w chrześcijańskich przekładach Tory jako prawo odwetu, ius talionis. Dosłowny odczyt prowadzi do błędnego zrozumienia, że chodzi o pozbawienie sprawcy oka. Pszatem jest tu odszkodowanie za poniesioną krzywdę: ,,[Odszkodowanie wartości] oka za [stratę] oka" - w tłumaczeniu Tora Pardes Lauder. Słowa powyższe, podobnie jak dalsze w tymże wersecie, dotyczące innych organów ciała, nigdy nie były w judaizmie rozumiane dosłownie i w historii żydowskiego sądownictwa nie było wyroku nakazującego oślepienie lub uszkodzenie ciała jako formę kary za wyrządzoną krzywdę fizyczną. Formą kary było odszkodowanie pieniężne jako zadośćuczynienie za uszkodzenie ciała. Na ten temat i inne tematy odsyłam do książki: Czy Torę można czytać po polsku? Z rabinem Sachą Pecaricem rozmawia Paweł Jędrzejewski, Stowarzyszenie Pardes 2011.

W Dewarim/Księga Powtórzonego Prawa nie ma zwrotu: Wajdaber Haszem elMosze lemor (werset brzmi:,, Bóg powiedział do mnie co następuje;2,2) Ramban wyjaśnia, że dlatego go nie ma, bo ta Księga jest jakby Torą Ustną, gdyż Mosze przekazał ją ludowi, powtarzając, rekapitulując wyłącznie to, co Bóg wcześniej powiedział.

Wajdaber Haszem elMosze lemor - Gemara w traktacie Joma 4b z tego wersetu wyprowadza nakaz, żeby przesłanie, które Bóg skierował do Moszego, zostało przekazane przez niego dalej. Z tego też wersetu wypływa nauka konkretnej halachy, do której odwołuje się Chofec Chaim na temat leszon hara. Ta halacha mówi, że nie wolno powtarzać komuś innemu prywatnej informacji, jeżeli ta informacja została uprzednio zastrzeżona jako informacja poufna. To prawo obowiązuje również grupę osób (ar. beapej tlat heb. bifnej szlosza - co najmniej trzy osoby), jeżeli usłyszy informację poufną z zastrzeżeniem, że jest ona prywatna, a nie jest to wiedza publiczna.

pisane na podstawie wykładów Jesziwy rabina Sachy Pecarica