Mesilat jeszarim
Mesilat Jeszarim („Ścieżka Sprawiedliwych”) - dzieło z dziedziny musar autorstwa Raw Mosze Chajim Luzzatto (bardziej znany jako RaMCHaL). Opublikowana przez Ramchala w wieku 33 lat Mesilat Jeszarim ukazuje wyjątkowość jego myśli i przenikliwość analizy. Swoją pracę oparł na słynnej Berajcie Rabi Pinchasa ben Jair: „Tora prowadzi do Czujności; Czujność prowadzi do Gorliwości; Gorliwość prowadzi do Nieskazitelności; Nieskazitelność prowadzi do Oderwania; Oderwanie prowadzi do Czystości; Czystość prowadzi do Głębokiej Pobożności; Głęboka Pobożność prowadzi do Pokory; Pokora prowadzi do Lęku przed grzechem; Lęk przed grzechem prowadzi do Świętości; Świętość prowadzi do Świętego Natchnienia, a Święte Natchnienie prowadzi do Zmartwychwstania Umarłych” (Awoda Zara 20b)".
Co oznacza prawdziwa pobożność i świętość? Czy możliwe jest krytyczne poznanie mechanizmów i środków, które sublimują nasze uczynki w służbie Bożej oraz tych, które oddalają świętość od człowieka. Dylemat wiara/pobożność a rozum Ramchal rozstrzyga w kilku ważnych zdaniach, które są wprowadzeniem do szczegółowych rozważań nad duchową koncepcją człowieka: „Prawdziwa, upragniona pobożność daleka jest od naszej konceptualizacji, oczywiste jest bowiem, że nikt nie przejmuje się tym, co nie znalazło wpierw miejsca w umyśle (Bawa Batra 39a). Chociaż zaś zaczątki i podstawy świętości zasadzone są w sercu każdego człowieka, to – jeśli nie poświęci on im dosyć uwagi – pozostanie obojętny na szczegóły, w jakich postrzega świętość, bo jej w nich nie rozpozna”.
Jak mało kto z jego pokolenia, Ramchal miał świadomość, iż prawdziwa pobożność i bojaźń Boża, która prowadzi do Ruach ha-Kodesz potrzebuje żelaznej samodyscypliny oraz wsparcia w doświadczeniu, intelekcie i wiedzy.
Według Rabiego Luzzatto jedynym celem człowieka, będącego „punktem równowagi świata” i kroczącego „drabiną świętości” jest Świat Olam Ha-ba oraz splendor Szechiny. Duchowy postęp pozostaje w granicach naszych możliwości. Autor Mesilat Jeszarim dostrzegał potencjał każdego mądrego Żyda w dążeniu do doskonalenia, które samo w sobie jest wstępującym procesem nastawionym na świętość. Zwykł porównywać wiedzę do zorganizowanego w swej symetrii ogrodu (w przeciwieństwie do dzikiego i chaotycznego lasu), ułożonego ze ścieżek, kwiatów i rzędów roślin. Jeśli umysł człowieka pojmie ogólne zasady panujące w świecie jest w stanie zrozumieć również niezliczoną ilość subtelnych niuansów, detali i indywidualnych przypadków. Inaczej jest zdany na chaos, pomyłki i tortury duszy, która nie jest w stanie określić wzajemnych zależności w świecie stworzonym przez „Wielkiego Planistę”.
Gaon z Wilna miał powiedzieć po lekturze Mesilat Jeszarim, że nie znalazł w pierwszych ośmiu rozdziałach żadnych zbytecznych słów i gdyby Rabi Mosze Luzatto żył, niezwłocznie udałby się do niego po naukę moralną na piechotę. Rabin Jisrael Salanter, założyciel ruchu Musar tak ocenił rolę i znaczenie Mesilat Jeszarim: "Wszystkie klasyczne dzieła musar wyjawiają nam, iż człowiek powinien bać się Boga. Mesilat Jeszarim mówi nam jak to osiągnąć".
W 2011 roku drugie wydanie „Ścieżki sprawiedliwych” ukazało się w bibliotece Stowarzyszenia Pardes pod redakcją rabina Sacha Pecarica.
