Mida keneged mida
Mida keneged mida – dosł. „miara za miarę”. Żydowska koncepcja nagrody i kary. Jak nauczają rabini Bóg sądzi według miary zła, jakie człowiek popełnia z własnej woli oraz z powodu własnych win (Pirke Awot 2:7). Kara oddaje proporcjonalnie uczynione zło temu, kto podlega karze w sposób pośredni lub bezpośredni. Kara wyraża jedno z Imion Boga (emanację Sprawiedliwości), gdy Imię to jest znieważane (chilul HaSzem). W Pirke Awot czytamy: "Dzikie zwierzęta zsyłane są na świat za krzywoprzysięstwo i za chiliul Haszem. Wygnanie nastaje w świecie przez bałwochwalców, za rozwiązłość i za rozlew krwi, i za uprawianie ziemi w roku szabatowym" (zob. Szemot 34:21).
Zasada „mida keneged mida” wyraża etyczne konsekwencje naszych czynów, a więc ma związek z naszym postępowaniem skonfrontowanym ze słowami Boga : „Ja HaSzem, twój Bóg, który wymierza karę za grzechy ojców na synach (…) tym, którzy Mnie nienawidzą” (Szemot 20:5). Parafrazując wywód Rambama można powiedzieć: Nie zapominaj, iż Bóg sądzi – Bóg przejawia się w ludzkim doświadczeniu i historii w aspekcie DIN. Jeżeli człowiek nie uświadomi sobie własnej winy i błędów, kiedy zło przemawia poprzez naszą mowę (laszon hara) i uczynki, nie dokona teszuwy, podlega sądowi z pokolenia na pokolenie.
Niejednokrotnie kara nie może być zrozumiana przez zwykłych śmiertelników i jej uzasadnienie istnieje tylko w pojęciu Boskiej sprawiedliwości, której człowiek nie może do końca pojąć. Rabi Janaj nauczał: "Nie jest w naszej mocy zrozumieć powodzenia nikczemnych ani cierpienia sprawiedliwych" (Pirke Awot 4:19).
Zasadę "mida keneged mida" poetycko wyraził Król Dawid w Psalmie 7: „Bóg jest sędzią sprawiedliwym, Bóg, którego groza jest odczuwalna każdego dnia (…) Oto tamten począł nieprawość, złym knuciem brzemienny i kłamstwo rodzi. Wykopał dół, pogłębił go tylko po to, aby sam wpadł w przepaść, którą przygotował. Jego knowania wrócą na jego głowę, a jego gwałt spadnie na jego czaszkę”. (tłum. Pardes)
Tora daje nam kilka sugestywnych przykładów działania zasady mida keneged mida, np. kara wymierzona Faraonowi za czyny Egipcjan na Żydach, kara dotykająca towarzyszy Koracha oraz szpiegów Moszego donoszących kłamliwie o Erec Jisrael, którzy zostali ukarani – jak wyjaśnia Raszi – proporcjonalnie do uczynionego zła przez wydłużenie języków. Raw Bachja uczy, iż dziesięć plag sprowadzonych na Egipt było każde karą za czyny Egipcjan "mida keneged mida" (Parsza Bo 12:30). Raszi komentując wers z Szemot: „I Bóg ogłosił: Jestem Bóg Miłosierny przed tym, jak zgrzeszysz, i Bóg Miłosierny po tym jak zgrzeszysz i powrócisz (…) Przechowujący dobroć dla tysięcy [pokoleń]" (Parsza Ki Tisa 34:6-7) zwraca uwagę na miarę dobra, którą Bóg wyświadcza czyniącym dobro. "Bóg przechowuje dobro, które czyni człowiek wobec Niego” (Raszi). Główną zasadą Boskiego Sądu jest sądzenie "przez dobro i według wagi uczynków" (por. Pirke Awot 3:9).
Pomiędzy Rosz Ha-Szana a Jom Kipur Bóg – Sędzia wszystkiego ogłasza swój wyrok, wzywa do skruchy, decydując o losie każdego człowieka zapisanym w Księdze Życia bądź Śmierci.
Mida keneged mida to argument w żydowskiej historiozofii. W długiej historii żydowski naród ucierpiał od innych narodów, nie-Żydów i barbarzyńców począwszy od antycznego Egiptu przez rzymskie imperium po współczesne totalitaryzmy i Iran. Bóg wymierzył i wymierza sprawiedliwość dziejową.
Przeczytane w Tel Awiwie. Pół żartem, pół serio: współczesny szmonces z tekstu plakatu wiszącego w Tel Awiwie wymieniającego dawnych wrogów Izraela, cywilizacje i narody, których pochłonęła czeluść historii oraz teraźniejszych wrogów, których udział będzie ten sam. Morał z plakatu: „The Jewish People. The smallest of nations but with a Friend in the highest of places. So … BE NICE!”
