Sanhedryn

Sanhedryn,hebr. Sanhedrin od gr.synedrion - miejsce zebrań, narada, posiedzenie. Trybunał; był to najwyższy autorytet religijny i prawny zwany Sanhedryn Wielki - Sanhedrin Gedola lub zwany także Din haGadol, czyli Wielki Sąd, składający się z 71 członków. Na jego czele stali przewodniczący - nasi (hebr. ,,książęta") i wiceprzewodniczący - aw bejt din, czyli ojciec trybunału, wywodzący się z pięciu zugot. Oprócz Sanhedrynu Wielkiego były jeszcze dwa pomniejsze, zwane Sanhedryn Mały - Sanhedrin Ketona, składający się każdy z 23 sędziów, orzekających w sprawach karnych, zagrożonych karą śmierci. A w sprawach cywilnych Sanhedryn składający się z trzech sędziów. Tu trzeba powiedzieć, że wyroki kary śmierci orzekane były niezwykle rzadko. I prawo żydowskie nie pozwalało skazać na śmierć większością głosów. Według jednych opinii karę śmierci orzekano raz na pięć, siedem lat lub raz na siedemdziesiąt lat i taki Sanhedryn nazywano morderczym. Ale są też opinie, że nigdy nie wydano wyroków śmierci i że kara śmierci miała jedynie charakter zastraszający. Te trzy trybunały,będące w Jeruszalaim (Jerozolima), zasiadały: jeden u wejścia na Wzgórze Bet Hamikdasz (Świątyni), drugi u wejścia w ogrodzenie - chel, a trzeci w Sali Ciosanego Kamienia.

Talmud genezę Sanhedrynu wywodzi z Anszej Kneset haGedola, czyli Mężów Wielkiego Zgromadzenia z czasów Ezry/Ezdrasza (początki okresu Drugiej Świątyni 516/515 p.n.e. po niewoli babilońskiej kiedy to przypadają czasy panowania perskiego). Była to rada religijna i prawodawcza, tworząca nieprzerwany łańcuch autorytetów. W Pirke Awot czytamy:,, Mosze otrzymał Torę z Synaju, przekazał ją Jehoszui, Jehoszua Starszyźnie, Starszyzna Prorokom, Prorocy przekazali ją członkom Wielkiego Zgromadzenia. Oni nauczali trzech rzeczy: bądźcie rozważni w sądzeniu, wykształćcie wielu uczniów i zróbcie ogrodzenie dla Tory (1,1). Sanhedryn zakończył swoją działalność na początku V w. na skutek zniesienia urzędu nasiego przez władze rzymskie.

Z traktatu Sanhedryn, porządek Nezikin zob. Miszna: Sanhedryn zasiadał w półkolu tak, by sędziowie mogli się widzieć nawzajem. Przed nimi stali dwaj pisarze i zapisywali mowy oskarżycieli i obrońców.Rabbi Jehuda mówi, że było trzech pisarzy, z których jeden notował przemowy obrońców, drugi oskarżycieli, a trzeci jednych i drugich. Naprzeciwko sędziów siedzieli w trzech rzędach mędrcy, za nimi stał lud; każdy mędrzec miał stałe miejsce. Gdy zabrakło sędziego uzupełniano kolegium jednym z mędrców z pierwszego rzędu. W miejsce tego mędrca siadał na jego miejsce mędrzec z drugiego rzędu, a w miejsce tegoż zasiadał mędrzec z trzeciego rzędu. Rozprawy cywilne toczą się w dzień, a wyrok może zapaść w nocy, rozprawy karne mogą się odbywać jedynie w dzień, a wyrok może zapaść również tylko w dzień. W sprawach cywilnych może w jednym dniu odbyć się rozprawa i zapaść wyrok uwalniający lub zasądzający, w sprawach karnych wolno w tym samym dniu wydać jedynie wyrok uwalniający; wyrok skazujący wolno wydać dopiero nazajutrz. Dlatego nie wolno odbywać rozpraw karnych w piątek, ani też w wigilię święta. W cywilnych może się zacząć rozprawa przemową obrońcy lub oskarżyciela, w karnych musi się zacząć obroną. W cywilnych może każdy obecny w sądzie podać nowe szczegóły na korzyść i na nie korzyść oskarżonego, w karnych mogą obecni zabierać głos jedynie na korzyść oskarżonego [1].

Emmanuel Levinas daje głęboką, ontologiczną i transcendentalną wykładnię Sanhedrynu. Mówi, że Sanhedryn choć był formą zapożyczoną z Grecji, to wykracza poza podobieństwo strukturalne. Levinas odnosi się tu do Szir Haszirim (Pieśni nad Pieśniami), 7,3 i komentarza Rasziego (Raszi) i jak twierdzi, tu należy szukać początków Sanhedrynu. Słowo bowiem agan - pępek, alegorycznie odnosi się do Komnaty Ciosanego Kamienia, gdzie obradował Sanhedryn, a sama komnata była ,,okrągła" (hasahar, miała kształt półksiężyca). Sanhedryn zatem, zdaniem Levinasa, zasiadał w samym środku świata, w pępku świata i jest pępkiem świata, gdyż reprezentując sprawiedliwość chroni - megin cały świat. A chroni go ponieważ jest to sprawiedliwość Tory (Tora) - sprawiedliwość absolutnego porządku i dlatego Sanhedryn jest właśnie reprezentantem tego absolutnego porządku. I to,co, jak dalej mówi Levinas, zasadniczo różniło Delfy,będące również uniwersum, pępkiem świata, od Sanhedrynu to właśnie to, że Sanhedryn pełnił rolę absolutnego i powszechnego porządku sprawiedliwości - sprawiedliwości Tory. I tym samym, jak mówi Levinas, pełnił służbę bytowi w jego całkowitości. Levinas zwraca uwagę jeszcze na jeden aspekt. Jest rzeczą nową i niespotykaną w sądach, że na przodzie zasiadali mędrcy (siedzieli na ziemi, a sędziowie na krzesłach), którzy studiują Torę. Sanhedryn był zatem poniekąd szkołą, gdzie studiowanie Tory i jurysdykcja, surowość i miłosierdzie stanowiły polaryzację umysłu. I jeszcze jeden aspekt podkreśla Levinas. Ponieważ członkowie Sanhedrynu zawsze byli zwróceni do siebie twarzą w twarz, nazywa Sanhedryn zgromadzeniem twarzy, a nie zgromadzeniem anonimowym. A ponieważ tworzyli półkole co oznacza, że sędziowie mają być otwarci na świat zewnętrzny. W tym półkolu - otwarciu stawali również oskarżeni i świadkowie. I, jak kontynuuje Levinas, również to otwarcie sprawia, że Sanhedryn zasiada w samym środku świata [2].

Źródła: 1.Na podstawie Majer Bałaban, Historia i literatura żydowska, t.1,1925,reprint Warszawa 1988 2.E. Levinas, Cztery lektury talmudyczne. Przełożyła Ewa Burska, Oficyna Literacka. Kraków 1995,Lekcja czwarta.