Talmud
Talmud oznacza ,,nauka". W szerszym znaczeniu Talmud to Miszna i Gemara, tworzące jedną całość. W znaczeniu węższym to Gemara. A w szerokim to Tora Ustna (Szebealpe), czyli kompletny wykład Tory Pisanej (Szebichtaw) (zob. hasło Tora i hasło Tora Pisana), egzegeza Tory Pisanej, rozumianej jako Boska Instrukcja dana na Synaju razem z Torą Ustną jak należy wypełniać przykazania, drogowskaz etyczny dany człowiekowi jak żyć w tym świecie. A zatem istotą Talmudu jest Talmudtora, czyli nauka Tory razem z Torą Ustną, które brane są łącznie i stanowią integralną jedność. Tylko z Torą Ustną można zrozumieć Torę Pisaną.
Talmud jest dziełem wyjątkowym, gdyż będąc zapisem tradycji ustnej jest jednocześnie ustnym przekazem. To, co nie pozwala mu skostnieć i stać się archaicznym jest ożywcza dynamika i ożywcze napięcie pomiędzy Torą Pisaną i Torą Ustną na poziomie halachy, czyli normatywnego żydowskiego prawa religijnego. Motorem tego dynamizmu jest spór (machloket) pomiędzy rabinami, który ukazuje wielostronność opinii i pozwala spojrzeć na problem w sposób niezdogmatyzowany. W tym sporze istotna jest siła argumentacji i zbliżenie stanowisk, a nie obalenie argumentacji jednej ze stron.
Talmud, jak pisze we wstępie do Talmudu Babilońskiego (Pardes 2010) rabin Sacha Pecaric jest takim modelem myślenia, w którym nie ma żadnej metodologii. Zbudowany jest na zasadzie kłącza, gdzie myśl, koncepty nie rozwijają się linearnie, lecz idą w wielu kierunkach, tworząc cały system wzajemnych połączeń i wpływów. To proces, który wymaga ciągłego wysiłku intelektualnego i dlatego nie jest to proces zamknięty, lecz ciągle otwarty, który sprawia, że tekst Talmudu wciąż żyje i się uaktualnia.
Talmud to nie AGADA, to Halacha. Nie uczy się z niego halachy, lecz wywodzi jaka jest halacha. Talmud stanowi wzorzec do budowania orzeczeń halachicznych w zgodzie z Torą w każdym czasie. Na podstawie Talmudu powstawały przewodniki halachiczne, które do dziś są fundamentem halachy. Talmud cechuje absolutna precyzja logicznego wywodzenia, wielostronność i kreatywność myślenia. Można powiedzieć, że Talmud to potężne filtry umysłu, wyzwolenie z klaustrofobii myślenia.
