Dalet szomrim
Dalet szomrim ( ד שומרים) – czterech stróżów; z Księgi Szemot (parsza Miszpatim, rdz. 22:6-14) wywodzone są przepisy dotyczące czterech kategorii szomrim i zakresów ich odpowiedzialności za powierzony im przedmiot. Prawa te należą do kategorii dinei mamonot (praw pieniężnych) i są szeroko dyskutowane w Talmudzie, głównie w traktacie Bawa Mecija (Seder Nezikin).
Przykładowo Miszna w Bawa Mecija 93a uczy: ארבעה שומרים הן: שומר חנם, והשואל, נושא שכר, והשוכר. שומר חנם נשבע על הכל והשואל משלם את הכל. ונושא שכר והשוכר נשבעים על השבורה, ועל השבויה, ועל המתה ומשלמין את האבידה ואת הגניבה (Arbaa szomrim hen: szomer chinam, wehaszoel, nose sachar, wehaszocher. Szomer chinam niszba al hakol wehaszoel meszalem et hakol. Wenose sachar wehaszocher niszbaim al haszwura, wealhaszwuja, weal hameta umeszalmin et haawejda weet hagenejwa). Są cztery kategorie stróżów: stróż nieopłacany, pożyczkobiorca, stróż opłacany i wynajmujący. Stróż nieopłacony przysięga z powodu wszystkiego, a pożyczkobiorca płaci za wszystko. Stróż opłacony i wynajmujący przysięgają z powodu złamania (lit.), pojmania i śmierci i płacą za zgubienie i kradzież.
Halacha stanowi, iż:
Szomer chinam (שומר חנם) – stróż nieopłacany – odpowiada za szkodę wynikłą w skutek zaniedbania swojej powinności chyba, że szkoda została spowodowana przez okoliczności od niego niezależne. Szomer chinam nie może korzystać z powierzonego mu przedmiotu.
Szomer sachar (שומר שכר) – stróż opłacany – w porównaniu do nieopłaconego stróża zakres jego odpowiedzialności zwiększa się o odpowiedzialność za kradzież oraz stratę/ zgubę przedmiotu, lecz także i on nie ponosi odpowiedzialności za szkody spowodowane wydarzeniami będącymi poza jego kontrolą. Także i szomer sachar nie posiada uprawnień do korzystania z powierzonego mu przedmiotu.
Szocher (שוכר) – wynajmujący – zakres odpowiedzialności za przedmiot z którego (odpłatnie) korzysta pokrywa się z zakresem odpowiedzialności opłaconego stróża.
Szoel (שואל) – pożyczkobiorca – w porównaniu do opłaconego stróża i wynajmującego zakres odpowiedzialności osoby nieodpłatnie korzystającej z rzeczy zwiększa się o odpowiedzialność za szkody spowodowane okolicznościami zewnętrznymi, które są od niej niezależne. Szoel nie odpowiada jednak za zwyczajne zużycie rzeczy będące skutkiem ich prawidłowego, zgodnego z przeznaczeniem użytkowania.
Opracowano na podstawie TPL, Sefer Szemot, wyd. 4, str. 245.
