Talmud

Talmud to Miszna i Gemara tworzące jedną całość. Miszna to tekst aksjomatyczny, to znaczy,zbiór opinii halachicznych (normatywnych praw religijnych), skodyfikowany przez przez Rabiego Jehudę Hanasiego pod koniec II w.n.e w języku hebrajskim. Gemara to komentarz do Miszny, który wyjaśnia, analizuje stwierdzenia Miszny czy są prawdziwe, czy fałszywe.Talmud dzieli się na Talmud Babiloński (Talmud Bawli), spisany na przełomie V i VI w. i Talmud Jerozolimski (Talmud Jeruszalmi) skodyfikowany na przełomie IV i V w. przez Rabiego Jochanana i jego uczniów. Talmud to przede wszystkim Tora Ustna (Tora Szebealpe), czyli cała literatura talmudyczna i komentarze do niej, przekazana od Moszego z pokolenia na pokolenia w nieprzerwanym ciągu uczonych. Talmud, jak o tym mówi na wykładach Jesziwy rabin Sacha Pecaric oraz we wstępie do Talmudu Babilońskiego (wydanego przez Stowarzyszenie Pardes, z objaśnieniami i redakcją rabina Sachy Pecarica, Kraków 2010) to księga wyjątkowa, ponieważ jest nauką spisaną i jednocześnie ustną i stanowi kreacyjny sposób myślenia, charakteryzujący się absolutną precyzją logicznego wywodzenia i nie zdogmatyzowaniem. A istotą tej księgi, jak pisze rabin Sacha Pecaric, jest Talmudtora, czyli kompletny wykład Tory (Pięcioksięgu), egzegeza Tory, jak należy wypełniać przykazania, gdzie Tora i Talmud ,,uczą zrozumienia każdej rzeczy i przez ich pryzmat judaizm patrzy na świat" (tamże, s.23). To, co dynamizuje Talmud to machloket, czyli spór między rabinami, który pokazuje wielopunktowość problemu i nie pozwala spojrzeć na zagadnienie w sposób dogmatyczny. W sporze, jak mówi rabin Sacha Pecaric, chodzi nie o zbicie argumentów drugiej strony lecz o zbliżenie stanowisk. Tekst talmudyczny, jak pisze Emmanuel Levinas, jest intelektualnym bojem, językiem dialektycznym, gdzie

,,oryginalność judaizmu polega na nieprzerwanym istnieniu tradycji właśnie w przekazie talmudycznych tekstów, gdzie jeden komentarz nakłada się na drugi" (Emmanuel Levinas, Cztery lektury talmudyczne, przekład Ewa Burska, Oficyna Literacka, Kraków 1995, s. 7 i 10).

Talmud to dynamizm i wieloaspektywność myśli. Talmud to świat nie linearny, nie statyczny, nie zamknięty. Talmud to wyzwolenie z klaustrofobii myślenia.