Jitro

Paraszat Jitro פָּרָשָׁת יִתְרוֹ

Jest to siedemnasta parsza Tory, a piąta parsza Księgi Szemot (Wyjścia) wersety: 18:1-20:23.

Parsza ta zawiera tzw. Dziesięć Przykazań (Aseret HaDibrot עֲשֶׂרֶת הַדִּיבְּרוֹת ).

---

Na pierwszy plan może nasuwać się pytanie dlaczego parsza opisująca tak ważną rzecz, jak nadanie przez Boga Tory Jisraelowi, rozpoczyna się mową o Jitro, teściu Moszego, który nie tylko nie pochodził z narodu Jisraela, ale do tego był kapłanem ziemi Midian, odprawiającym bałwochwalstwo, a na dodatek parsza ta nazwana jest jego imieniem. Okazuje się, iż jest to aluzja do tego faktu, iż status konwertyty jest równie wysoki, a midrasz wyjaśnia, iż dusza konwertyty była również obecna przy otrzymaniu Tory razem ze wszystkimi innymi żydowskimi duszami. Jitro doznaje nawrócenia i wraz ze swą córką - Cyporą, (żoną Moszego) i dwoma wnukami - Gerszomem i Eliezerem (synami Moszego) składają wspólne oddanie całopalne. Widząc jak Mosze sam sprawuje sądy nad każdą, nawet najdrobniejszą sprawą, Jitro poddaje mu pod rozwagę pomysł aby powołał ludzi sprawiedliwych i dzielnych (anszej khajil אַנְשֵׁי חַיִל ) spośród Jisraela, którzy rozsądzaliby spory ludu, pozostawiając Moszemu tylko te najtrudniejsze do rozwiązania. Rozwiązanie to miało mieć także tę zaletę, iż po śmierci Moszego, Jisrael nie miałby pozostać bez sędziego, lecz nadal sprawować sądy mieliby odpowiedni ludzie, którzy uczyli by się tego, jeszcze za jego życia. Mosze zapytawszy HaSzem, otrzymywał odpowiedź prosto od samego B-ga. Kiedy Bóg przemawiał do Moszego ziemia drżała, przez obłok dymu widać było błyskawice, a niektórzy stojący pod Synajem zdołali usłyszeć nawet rozbrzmiewającą pierwszą sylabę wypowiadanych przez Boga słów, unoszącą się w powietrzu. Mosze otrzymał całą Torę pisaną i ustną z góry Synaj i jak mówi Talmud (masechet Pirke Awot)przekazał ją swemu następcy - Jehoszui, Jehoszua przekazał Ją Starszyźnie, Starszyzna - Prorokom, Prorocy - członkom Wielkiego Zgromadzenia i wedle złożonej przez Jisrael obietnicy z pokolenia na pokolenie o przykazaniach miało się pamiętać i ich słuchać ("posłuchać", przestrzegać) - "zahor weszamor" זָכוֹר ושָׁמוֹר .

---

Przykazania zawarte w parszy (wraz z krótkim objaśnieniem):

Przykazanie wiary w Jedynego Boga - HaSzem. Zakaz wiarzenia w innych bogów oprócz HaSzem.

Nie wolno wykonać trójwymiarowej podobizny tego co jest w niebie na górze, ani tego co jest na ziemi w dole, ani tego co jest w wodzie pod ziemią. Nie wolno wykonać jej dla siebie lub kogoś innego, by oddawano jej cześć! Nie wolno zrobić jej nawet dla ozdoby! Nie wolno też namawiać kogokolwiek do jej wykonania. Sugerowane jest natomiast, iż dozwolono jedynie na wykonywanie dwu wymiarowego obrazu lub, w dzisiejszych czasach - fotografii, (np. na pamiątkę...). Nie wolno oddawać bożkowi czci w sposób charakterystyczny dla jego kultu. Istnieją, bowiem cztery sposoby służenia bożkom: składanie ofiar, spalanie ofiar, składanie ofiar połączone z piciem wina, oddawanie pokłonów. Kto wcześniej ostrzeżony, robił to - podlegał karze skila (ukamienowania). Żyd powinien nawet unikać sytuacji, która przypominałaby składanie pokłonu bożkowi. Np. jeśli moneta upadnie przed posągiem bożka, należy odwrócić się tyłem do posągu, aby ją podnieść. Żyd powinien raczej oddać życie niż dać się zmusić do bałwochwalstwa! Nie powinno się nawet wymieniać imion bożków ani też przysięgać na ich imię. Zakazuje się nawet zwracanie się ku bałwochwalstwu w myślach.

Zakaz przysięgania na próżno na Imię HaSzem. Istnieją cztery rodzaje przysiąg na próżno: gdy przysięga się, że np. złoto jest srebrem lub, że np. drewno jest drewnem, a także gdy przysięga się po to, aby przekroczyć któreś przykazanie lub przysięga się, że zrobi się rzecz fizycznie nie możliwą do zrobienia.

Uświęcenie Szabatu, jako dawanie świadectwa, że Bóg stworzył świat w sześć dni i siódmego zaprzestał pracy. Od zapalenia świec szabatowych i odmówienia Kiduszu ( קִידּוּשׁ ) w piątkowy wieczór (erew Szabat עֶרֶב שַׁבָּת ), należy nosić odświętny strój (jakby chciało się przywitać Królową - melawa Malka מלווה מַלְכָּה ), studiować Torę, skonsumować trzy posiłki szabatowe (szalosz seudot שָׁלוֹשׁ סעודות ) oraz powstrzymać się od twórczych czynności (melachot מְלָאכוֹת ). Jest 39 głównych Melachot (Awot Melachot אָבוֹת מְלָאכוֹת ): sianie, oranie, żęcie, zbieranie plonu, młócenie, przewiewanie plonu, przebieranie produktów, mielenie, przesiewanie, zagniatanie (np. ciasta), gotowanie, strzyżenie, wybielanie (również pranie), rozczesywanie (surowej substancji), kolorowanie, przędzenie, zakładanie osnowy, robienie dwóch oczek sieci, splatanie, rozplątywanie, zawiązywanie i rozwiązywanie (supła), zszywanie (lub sklejanie), rozpruwanie, polowanie (przygotowywanie sideł), zabijanie, obdzieranie ze skóry, zasolenie skóry, zaznaczanie linii (przed pisaniem), wygładzanie powierzchni, wycinanie kształtu, pisanie, ścieranie napisu, budowanie, niszczenie w celu przygotowania miejsca pod budowę czegoś nowego, zapalanie i gaszenie ognia, „końcowe uderzenie młotem” (prace zakańczające, poprawiające lub naprawiające), przenoszenie przedmiotów z „przestrzeni prywatnej” (reszut hajachid) do „przestrzeni publicznej” (reszut harabim). Wszelkie czynności wywodzące się z tych 39 głównych nazywamy Toldot ( תּוֹלְדוֹת ). Można także odpoczywać, a nawet zrobić drzemkę Szabatową. Szabat kończy się po odprawieniu Hawdali ( הַבְדָּלָה ) w sobotni wieczór (mocej Szabat מוֹצָאֵי שַׁבָּת ).

Szanowanie Ojca i Matki. Zakaz obrażania ich (tymbardziej publicznie), zakaz zwracania się do nich po imieniu i zaprzeczania ich słowom. Nakaz sprawowania nad nimi opieki. Z szacunku nie powinno się siadać na miejscu przeznaczonym rodzicu. Wolno się sprzeciwić wobec rodziców jedynie, gdyby namawiali do odstępstwa od Tory (grzechu). Konwertyta tak samo bardzo powinien szanować swoich nieżydowskich rodziców, aby nie dopuścić do sytuacji, w której doszliby oni do wniosku - "przeszliśmy z wartościowej religii do niewiele wartej"! Za spełnianie tego przykazania Tora obiecuje w nagrodę długie życie.

Zakaz zabijania niewinnego człowieka, publiczne upokorzenie jest jak rozlew krwi.

Zakaz cudzołóstwa z kobietą zamężną (eszet isz אֵשֶת אִיש ). W takim przypadku cudzołożący: mężczyzna oraz kobieta podlegali karze śmierci przez uduszenie, o ile zostali przed tym ostrzeżeni na temat konsekwencji. Córka kapłana (kohena) dobrowolnie cudzołożąca - miała być skazana na śmierć poprzez spalenie. Mężczyzna cudzołożący z dziewicą zaręczoną z kimś podlegał wraz z nią karze śmierci skila (poprzez ukamienowanie). W przypadku gdy mężczyzna popełnił owy grzech z dziewczynką (która nie osiągnęła jeszcze dojrzałości fizycznej), tylko mężczyzna podlegał karze śmierci.

Zakaz kradzieży. Porywanie człowieka podlegało karze śmierci poprzez uduszenie. Zakaz pomagania w kradzieży lub kupowania kradzionych rzeczy.

Zakaz składania fałszywego świadectwa. Groziła za to kara, którą miałby otrzymać człowiek, przeciw któremu świadczono.

Nie wolno budować ołtarza z kamieni ciosanych metalowym narzędziem, gdyż jest ono „narzędziem wojny”.

Do ołtarza nie można wchodzić po stopniach, zbudowana miała być pochylnia, gdyż Kohenom wstępującym po schodach mogłaby odsłonić się nagość.

---

autor: דורי